W jakich sytuacjach można korzystać z utworów bez zezwolenia twórcy? Czyli o tzw. dozwolonym użytku chronionych utworów.

W jakich sytuacjach można korzystać z utworów bez zezwolenia twórcy? Czyli o tzw. dozwolonym użytku chronionych utworów.

Artykuły od 23 do 35 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych przewidują szereg przypadków, w  których dozwolone jest wykorzystywanie utworu bez konieczności uzyskiwania zezwolenia twórcy. Warto zapoznać się z poniżej przedstawionymi przypadkami celem zabezpieczenia się przed niechcianym naruszeniem praw autorskich do utworu.

Użytek osobisty

Bez zezwolenia twórcy wolno nieodpłatnie korzystać z już rozpowszechnionego utworu w zakresie własnego użytku osobistego, za wyjątkiem budowania według cudzego utworu architektonicznego i architektoniczno-urbanistycznego oraz korzystania z elektronicznych baz danych spełniających cechy utworu, chyba że dotyczy to własnego użytku naukowego niezwiązanego z celem zarobkowym. Odnosząc się natomiast do pojęcia „własny użytek osobisty” należy wskazać, że obejmuje on korzystanie z pojedynczych egzemplarzy utworu przez krąg osób pozostających w związku osobistym, w szczególności pokrewieństwa, powinowactwa lub stosunku towarzyskiego.

Retransmisje

Dozwolone jest rozpowszechnianie za pomocą anteny zbiorowej oraz sieci kablowej utworów nadawanych przez inną organizację radiową lub telewizyjną drogą satelitarną albo naziemną, jeżeli następuje to w ramach równoczesnego, integralnego i nieodpłatnego rozpowszechniania programów radiowych lub telewizyjnych i przeznaczone jest do oznaczonego grona odbiorców znajdujących się w jednym budynku lub w domach jednorodzinnych obejmujących do 50 gospodarstw domowych. Nadto, posiadacze urządzeń służących do odbioru programu radiowego lub telewizyjnego mogą za ich pomocą odbierać nadawane utwory, choćby urządzenia te były umieszczone w miejscu ogólnie dostępnym, pod jednym wszakże warunkiem, że nie łączy się z tym osiąganie korzyści majątkowych (UWAGA! Nie ma zastosowania m.in. do hoteli oraz centrów handlowych).

Rozpowszechnianie w celach informacyjnych

Dozwolone jest rozpowszechnianie, w celach informacyjnych w prasie, radiu i telewizji:

1. już rozpowszechnionych: (a) sprawozdań o aktualnych wydarzeniach, (b) aktualnych artykułów na tematy polityczne, gospodarcze lub religijne, chyba że zostało wyraźnie zastrzeżone, że ich dalsze rozpowszechnianie jest zabronione, (c) aktualnych wypowiedzi i fotografii reporterskich;
2. krótkich wyciągów ze sprawozdań i artykułów, o których mowa powyżej;
3. przeglądy publikacji i utworów rozpowszechnionych;
4. mów wygłoszonych na publicznych zebraniach i rozprawach (UWAGA! nie upoważnia to jednak do publikacji zbiorów mów jednej osoby);
5. krótkich streszczeń już rozpowszechnionych utworów.

UWAGA! Za korzystanie z utworów, o których mowa w pkt 1 lit. b i c, twórcy przysługuje prawo do wynagrodzenia.

Inne przypadki rozpowszechniania

Wolno rozpowszechniać:

1. utwory wystawione na stałe, na ogólnie dostępnych drogach, ulicach, placach lub w ogrodach, jednakże nie do tego samego użytku;
2. utwory wystawione w publicznie dostępnych zbiorach, takich jak muzea, galerie, sale wystawowe, lecz tylko w katalogach i w wydawnictwach publikowanych dla promocji tych utworów, a także w sprawozdaniach o aktualnych wydarzeniach w prasie i telewizji, jednakże w granicach uzasadnionych celem informacji;
3. w encyklopediach i atlasach – opublikowane utwory plastyczne i fotograficzne, o ile nawiązanie porozumienia z twórcą celem uzyskania jego zezwolenia napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody.

UWAGA! Twórcy przysługuje wówczas prawo do wynagrodzenia.

Sprawozdania

Dozwolone jest przytaczanie, w sprawozdaniach o aktualnych wydarzeniach. utworów udostępnianych podczas tych wydarzeń, jednakże w granicach uzasadnionych celem informacji.

Instytucje naukowe

Instytucje naukowe i oświatowe mogą, w celach dydaktycznych lub prowadzenia własnych badań, korzystać z rozpowszechnionych utworów w oryginale i w tłumaczeniu oraz sporządzać w tym celu egzemplarze fragmentów rozpowszechnionego utworu.

Biblioteki, archiwa, szkoły

Biblioteki, archiwa i szkoły mogą:

1. udostępniać nieodpłatnie, w zakresie swoich zadań statutowych, egzemplarze utworów rozpowszechnionych;
2. sporządzać lub zlecać sporządzanie egzemplarzy rozpowszechnionych utworów w celu uzupełnienia, zachowania lub ochrony własnych zbiorów;
3. udostępniać zbiory dla celów badawczych lub poznawczych za pośrednictwem końcówek systemu informatycznego (terminali) znajdujących się na terenie tych jednostek.

Prawo cytatu

Wolno:

1. przytaczać w utworach stanowiących samoistną całość, urywki rozpowszechnionych utworów lub drobne utwory w całości, w zakresie uzasadnionym wyjaśnianiem, analizą krytyczną, nauczaniem lub prawami gatunku twórczości;
2. zamieszczać rozpowszechnione drobne utwory lub fragmenty większych utworów w podręcznikach i wypisach – w celach dydaktycznych i naukowych;
3. zamieszczać rozpowszechnione drobne utwory lub fragmenty większych utworów w antologiach – w celach dydaktycznych i naukowych.

UWAGA! W przypadkach, o których mowa w pkt. 2 i 3 powyżej, twórcy przysługuje prawo do wynagrodzenia.

Publiczne wykonanie

Ustawodawca dopuścił możliwość nieodpłatnego wykonywania publicznie rozpowszechnionych utworów podczas ceremonii religijnych, imprez szkolnych i akademickich lub oficjalnych uroczystości państwowych, jeżeli nie łączy się z tym osiąganie pośrednio lub bezpośrednio korzyści majątkowych i artyści wykonawcy nie otrzymują wynagrodzenia, z wyłączeniem imprez reklamowych, promocyjnych lub wyborczych.

Utwór plastyczny

Właściciel egzemplarza utworu plastycznego może go wystawiać publicznie, jeżeli nie łączy się z tym osiąganie korzyści majątkowych.

Korzystanie dla dobra niepełnosprawnych

Wolno korzystać z już rozpowszechnionych utworów dla dobra osób niepełnosprawnych, jeżeli to korzystnie odnosi się bezpośrednio do ich upośledzenia, nie ma zarobkowego charakteru i jest podejmowane w rozmiarze wynikającym z natury upośledzenia.

Korzystanie dla celów publicznych

Wolno korzystać z utworów dla celów bezpieczeństwa publicznego lub na potrzeby postępowań administracyjnych, sądowych lub prawodawczych oraz sprawozdań z tych postępowań.

Korzystanie w celu reklamy

Wolno w celu reklamy wystawy publicznej lub publicznej sprzedaży utworów korzystać z egzemplarzy utworów już rozpowszechnionych, w zakresie uzasadnionym promocją wystawy lub sprzedaży, z wyłączeniem innego handlowego wykorzystania.

Korzystanie przy prezentacji sprzętu

Wolno korzystać z utworów w związku z prezentacją lub naprawą sprzętu.

Korzystanie przy odbudowie i remoncie obiektu

Wolno korzystać z utworu w postaci obiektu budowlanego, jego rysunku, planu lub innego ustalenia, w celu odbudowy lub remontu obiektu budowlanego.

UWAGA! Można korzystać z utworów w granicach dozwolonego użytku, o którym mowa w niniejszym artykule, pod warunkiem wymienienia imienia i nazwiska twórcy oraz źródła. Podanie twórcy i źródła powinno uwzględniać istniejące możliwości. Dozwolony użytek nie może jednakże naruszać normalnego korzystania z utworu lub godzić w słuszne interesy twórcy.

Wyłączenie spod ochrony prawno-autorskiej

Na zakończenie należy wskazać, że spod ochrony prawno-autorskiej zostały wyłączone:

1. akty normatywne lub ich urzędowe projekty;
2. urzędowe dokumenty, materiały, znaki i symbole;
3. opublikowane opisy patentowe lub ochronne;
4. proste informacje prasowe.

Oznacza to, że w powyższych sytuacjach ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych nie znajduje zastosowania.

Kontakt: adw. Justyna Papierska, j.papierska@jp-adwokaci.pl, +48 509 582 789

‍

‍