Tajemnica bankowa – co warto o niej wiedzieć?

Nie sposób wyobrazić sobie dzisiaj życia, tak jak i prowadzenia działalności gospodarczej, bez korzystania z usług bankowych. Większość z nas sięga po nie codziennie – każdy posiadacz smartfona ma bowiem bankowość elektroniczną na wyciągnięcie… palca.

Nie każdy może wie, ale przy wszystkich czynnościach, jakie podejmujemy z bankiem, chroni nas tajemnica bankowa. W naszej Kancelarii, świadcząc pomoc prawną tak na rzecz konsumentów, jak i przedsiębiorców, codziennie stykamy się z informacjami nią chronionymi. W tym artykule opowiemy czym tak naprawdę jest tajemnica bankowo, kogo dotyczy i jakie znaczenie . Wyjaśnimy jednak także, że nie ma ona charakteru bezwzględnego – jak się okaże, w szczególnych przypadkach objęte nią informacje mogą zostać ujawnione osobom trzecim, instytucjom państwowym lub organom ścigania.

A więc …

‍

…czym jest tajemnica bankowa?

Zgodnie z definicją, zawartą w art. 104 ust. 1 Prawa bankowego [1], tajemnicę bankową stanowią wszystkie informacje dotyczące czynności bankowej [2], uzyskane w czasie negocjacji, w trakcie zawierania i realizacji umowy, na podstawie której bank tę czynność wykonuje.

Tajemnicą bankową są objęte również nośniki, na których informacje są zapisane, np. dokumenty papierowe, pliki komputerowe, elektroniczne nośniki danych oraz systemy bankowe.

‍

Jakie informacje o nas pozyskuje bank?

Bank wykonując czynności bankowe może pozyskać na nasz temat przeróżne informacje. Będą to przykładowo:

1. dane osobowe, np. imię i nazwisko, adres, numer PESEL, numer NIP itp.;
2. informacje o rachunkach bankowych, takie jak numer rachunku, jego rodzaj, saldo czy historia operacji;
3. informacje o produktach i usługach bankowych, np. dane dotyczące kredytów, kart kredytowych, hipotek, ubezpieczeń itp.;
4. informacje o komunikacji z bankiem, tj. wszelka korespondencja z bankiem, niezależnie od jej formy, także za pośrednictwem poczty email, aplikacji bankowych czy rozmowy telefonicznej.

‍

Depozytariusze tajemnicy bankowej

W myśl cyt. wyżej art. 104 ust. 1 Prawa bankowego, do zachowania tajemnicy bankowej obowiązani są: bank, osoby w nim zatrudnione oraz osoby, za których pośrednictwem bank wykonuje czynności bankowe. Podmioty te określa się mianem „depozytariuszy tajemnicy bankowej”. Gwoli wyjaśnienia, „osobami, za pomocą których bank wykonuje czynności bankowe” są zwłaszcza różnego rodzaju pośrednicy, agenci itp.

Zachowywać tajemnicę bankową muszą jednak także podmioty inne niż wyżej wymienione, a którym ujawnione zostały informacje objęte tajemnicą bankową. Przykładowo, będą to adwokaci i radcowie prawni, uzyskujący takie informacje w ramach świadczenia pomocy prawnej.

‍

Beneficjenci tajemnicy bankowej

Osobę korzystającą z ochrony powierzonych bankowi informacji nazywamy „beneficjentem tajemnicy bankowej”. Jest nim każdy kto pozostaje stroną jakiejkolwiek umowy z bankiem, mającej za przedmiot czynność bankową, jak również każdy, kto dokonał z bankiem czynności pozostającej w związku z zawarciem umowy, także gdy, jak wspominaliśmy, do zawarcia ugody ostatecznie nie doszło.

‍

Jak długo obowiązuje tajemnica bankowa?

Otóż zaczyna ona obowiązywać od chwili, gdy podczas dokonywania czynności bankowej przekazujemy bankowi informacje objęte ochroną. Warto przy tym podkreślić, że choć może z brzmienia przepisu nie wynika to jednoznacznie, to tajemnica bankowa obowiązuje nawet, gdyby do zawarcia umowy z bankiem ostatecznie nie doszło.

Prawo bankowe ani żadna inna ustawa nie przewiduje daty końcowej obowiązywania tajemnicy bankowej. Wiąże ona bezterminowo. Choćby nasza współpraca z bankiem została zakończona, wszystkie przekazane w jej toku informacje pozostają w dalszym ciągu chronione.

Co ważne, każdy pracownik banku pozostaje obowiązany do zachowania tajemnicy bankowej także po rozwiązaniu umowy o pracę [3].

‍

Kiedy można ujawnić informacje objęte tajemnicą bankową?

Bank co do zasady nie musi zachowywać tajemnicy bankowej wobec osoby, której dotyczą informacje nią objęte (tj. bank nie musi chronić naszych danych przed nami samymi). Natomiast osobom trzecim informacje te mogą być ujawnione wyłącznie, gdy na piśmie upoważnimy bank do przekazania określonych informacji wskazanej przez nas osobie. Upoważnienie takie może być również udzielone w postaci elektronicznej.

Niemniej prawo przewiduje szereg wyjątków, kiedy bank może, bez naszej zgody, ujawnić informacje chronione tajemnicą bankową. Przykładowo bank może ujawnić nasze dane, gdy bez tego nie byłoby możliwe prawidłowe wykonanie naszej umowy z bankiem (np. bank nie może zrealizować przelewu nie ujawniając naszych danych – nazwiska, numeru rachunku – adresatowi przelewanych środków).

Ponadto, na żądanie niektórych organów państwowych bank nie tylko może, ale wręcz musi ujawnić informacje objęte tajemnicą bankową. W szczególności bank obowiązany jest ujawnić nasze chronione dane, gdy domagają się tego:

1. sąd lub prokurator – w szczególności w związku z postępowaniem karnym lub karnoskarbowym, ale też w związku z postępowaniem spadkowym, o podział majątku między małżonkami albo sprawą o alimenty, czy też postępowaniem w sprawach własności intelektualnej, jeżeli jest to niezbędne do określenia źródła lub zakresu naruszenia praw własności intelektualnej;
2. Szef Krajowej Administracji Skarbowej, naczelnik urzędu celno-skarbowego albo naczelnik urzędu skarbowego – w szczególności w związku z postępowaniem karnym lub karnoskarbowym, a także jeżeli jest to konieczne do skutecznego zapobieżenia przestępstwom lub przestępstwom skarbowym, ich wykrycia albo ustalenia ich sprawców i uzyskania dowodów ich popełnienia, a także wykrycia oraz identyfikacji przedmiotów i innych korzyści majątkowych; jak również w związku z wszczętą kontrolą celno-skarbową, kontrolą podatkową albo toczącym się postępowaniem podatkowym;
3. Policja – jeżeli jest to konieczne dla skutecznego zapobieżenia przestępstwom, ich wykrycia albo ustalenia sprawców i uzyskania dowodów, a także wykrycia, identyfikacji przedmiotów i innych korzyści majątkowych pochodzących z przestępstwa;
4. Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów – w zakresie określonym Ustawą o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej [4] oraz w związku z toczącym się postępowaniem przed Prezesem UOKiK;
5. komornik sądowy – w zakresie rachunków bankowych lub pełnomocnictw do dysponowania rachunkami bankowymi, liczby tych rachunków lub pełnomocnictw, obrotów i stanów tych rachunków, z podaniem wpływów, obciążeń rachunków, ich tytułów oraz odpowiednio ich nadawców, odbiorców, w zakresie niezbędnym do prawidłowego prowadzenia postępowania egzekucyjnego, postępowania zabezpieczającego oraz wykonywania innych czynności wynikających z jego ustawowych zadań.

‍

Bezpieczeństwo i ochrona

Opisana problematyka tylko pozornie może wydawać się mało istotna przy codziennym korzystaniu z usług bankowych. Niemniej tajemnica bankowa jest bardzo ważna z kilku powodów.

Po pierwsze, zapewnia ochronę prywatności klientów banków. Często powierzamy instytucjom finansowym wrażliwe dane, takie jak stan konta, historię transakcji czy informacje o kredytach. Bez tajemnicy bankowej te informacje mogłyby zostać ujawnione osobom trzecim, co mogłoby stanowić zagrożenie dla naszej prywatności i bezpieczeństwa.

Po drugie, tajemnica bankowa sprzyja budowaniu zaufania między bankami a ich klientami. Wiedząc, że nasze dane są bezpieczne, jesteśmy bardziej skłonni do korzystania z usług bankowych. To z kolei jest korzystne dla rozwoju systemu bankowego i całej gospodarki.

Po trzecie, tajemnica bankowa ma znaczenie na gruncie bezpieczeństwa publicznego. Jak powiedzieliśmy, w niektórych przypadkach banki mogą być zobowiązane do ujawnienia informacji objętej tajemnicą bankową organom ścigania w celu zapobieżenia lub wykrycia przestępstwa. Warto wiedzieć zatem, czy w danym przypadku nasze dane zostały ujawnione zgodnie z prawem.

__________

[1] Ustawa z dnia 29.08.1997 r. – Prawo bankowe (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2488).

[2] Czynności bankowe zostały wymienione w art. 5 ust. 1 i 2 Prawa bankowego i składa się na nie m.in.: przyjmowanie wkładów pieniężnych, prowadzenie rachunków bankowych, udzielanie kredytów i pożyczek pieniężnych, udzielanie i potwierdzanie gwarancji bankowych czy emisja bankowych papierów wartościowych.

[3] Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 19.02.2010 r. (sygn. akt IV CSK 428/09).

[4] Ustawa z dnia 30.04.2004 r. o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 702).